Piše: dr Aleksandra Govedarović, specijalista akušerstva i ginkeologije
In vitro fertilizacija (IVF), biomedicinski potpomognuta oplodnja ili vantjelesna oplodnja je medicinski postupak koji se koristi kako bi se pomoglo parovima koji se bore s neplodnošću da postanu roditelji. Savremena definicija neplodnosti kaže da su se sa ovim stanjem suočavaju parovi koji ne uspije ostvariti trudnoću nakon godinu dana nezaštićenih odnosa (ako je žena mlađa od 36 godina), parovi koji ne uspiju ostvariti trudnoću nakon 6 mjeseci nezaštićenih odnosa (ako je žena starija od 36 godina) kao i žene koje zatrudne ali ne uspijevaju da iznesu trudnoću. Uopšteno gledajući kod 40% slučajeva uzrok neplodnosti je kod muškarca, isti toliki procenat je i kod žena, dok kod svakog petog para problem steriliteta imaju oba partnera. Sa druge strane, u oko 15% slučajeva ne postoji nikakav objektivan razlog steriliteta (idiopatski sterilitet).
IVF se sastoji od nekoliko koraka, a evo detaljnog objašnjenja cijelog postupka:
Preliminarna procjena
Prvi korak u IVF postupku je procjena parova radi utvrđivanja uzroka njihove neplodnosti. To uključuje izradu spermograma za muškog partnera, detaljan pregled medicinske istorije, uzimanje anamneze, testiranje hormonske ravnoteže, UZV pregled i druge dijagnostičke pretrage kako bi se utvrdio uzrok neplodnosti.
Stvaranje većeg broja jajnih ćelija
Sljedeći korak u postupku je podsticanje razvoja više jajnih ćelija u jajnicima žene. To se postiže primjenom hormonskih lijekova nazvanih gonadotropini. Lijekovi se obično primjenjuju tokom nekoliko nedelja kako bi podstakla višestruka ovulacija. Tokom ovog perioda, rade se redovni ultrazvučni pregledi i praćenje razine hormona kako bi se pratila reakcija jajnika ili razvoj folikula (FOLIKULOMETRIJA).
Aspiracija
Kada jajne ćelije sazriju, izvlače iz jajnika postupkom koji se naziva aspiracija. Ovaj postupak izvodi se pod djelimičnom ili opštom anestezijom i koristi ultrazvuk za vođenje igle kroz vaginalni otvor do jajnika kako bi se jajne ćelije izvukle.
Davanje uzorka spreme
Istovremeno sa izvlačenjem ženinih jajnih ćeliija, prikuplja se partnerova sperma i priprema za oplodnju.
Oplodnja
Nakon što su jajne ćelije i sperma prikupljeni, dolazi do procesa oplodnje. Tradicionalni IVF uključuje spajanje sperme i jajnih ćelija određenim tehnikama u posudama u laboratoriji kako bi se omogućila oplodnja. Jedna od pouzdanijih tehnika podrazumijeva upotrebu intracitoplazmatske injekcije (ICSI) i može se koristiti za direktno ubrizgavanje po jednog, najvitalnijeg spermatozoida u jajne ćelije.
Kultivacija embriona
Oplodnja se obavlja u laboratoriji, a embrioni se zatim kultivišu u kontrolisanim Tuslovima. Obično se prate tokom nekoliko dana kako bi se odabrali najbolji embrioni za implantaciju.
Kako izgleda kultivacija embiona u strogim laboratorijskim uslovima?
Kroz 16 do 18 sati (dan 1) embriolozi će pod mikroskopom pogledati jajne ćelije, jer se na njima tada mogu vidjeti prve promjene koje su znak uspješne oplodnje. Neke od jajnih ćelija se neće oploditi. Embriolozi nakon verifikacije fertilizacije prebacuju jajne ćelije u odgovarajući hranjivi medij i vraćaju u inkubator.
Dan kasnije (dan 2) dolazi do diobe oplođene jajne ćelije. U tom trenutku (48 sati od aspiracije) prvi put vidimo rani embrion (koji čine 2-6 ćelija). Embriolog će savjetovati optimalno vrijeme za embriotransfer tokom trećeg ili peteg dana . ET se može planirati već drugog dana, ili će se sačekati još jedan (dan 3) ili tri dana (dan 5), kada se očekuje da embrioni porastu (podijele se) do stadijuma blastociste. Blastocista je završna faza razvića ranog emrbiona, i to je faza u kojoj embrion ulazi u matericu tokom spontanog začeća. Ukratko embriotransfer se može sprovesti 2. ili 3. dana od aspiracije (vađenja jajnih ćelija), ili kasnije, 5. dana, kada embrion dođe u fazu blastociste.
Embriotransfer
Tokom postupka embriotransfera kultivisani embrioni se prenose u matericu žene sa ciljem ostvarenja trudnoće. Sve do embriotransfera, embrioni se razvijaju pod strogom kontrolom u laboratoriji. Najkvalitetniji embrioni se zatim prenose u matericu žene, a ostali kvalitetni embrioni se mogu zamrznuti za neki naredni pokušaj.
Šta je zamrzavanje jajnih ćelija i zašto se obavlja?
Zamrzavanje u kontrolisanim uslovima, preciznije terminološki vitrifikacija jajnih ćelija, je postupak kojim se nakon stimulacije ovulacije te nakon punkcije i aspiracije folikule jajne ćelije (dobrog kvaliteta) zamrzavaju i pohranjuju u tečni azot na -196°C. Naknadno se jajne ćelije mogu odmrznuti, oploditi i prenijeti u matericu, potupkom embriotransfera (ET).
Implantacija embriona:
Nakon izbora najboljih embriona, jedan ili više njih se pažljivo postavlja u matericu žene. Najčešće se doktori odlučuju da u matericu prenesu dva embriona, a preostali kvalitetni embrioni se zamrznu. To se obično izvodi transvaginalnom sondom pod nadzorom ultrazvuka. Nakon implantacije embriona, žena čeka da se potencijalno razvije trudnoća.
Praćenje trudnoće:
Ako implantacija uspije, slijedi praćenje trudnoće kroz testove na trudnoću i ultrazvučne preglede kako bi se potvrdila i pravilno pratila trudnoća.
